Degradacja zbiorników wodnych małej retencji - uwarunkowania

DEGRADACJA ZBIORNIKÓW WODNYCH MAŁEJ RETENCJI – uwarunkowania, nasilenie, możliwości chemicznej rekultywacji

Lilianna Bartoszek
     monografia
słowa kluczowe: zbiorniki małej retencji, ryzyko degradacji, stan troficzny, ryzyko ekologiczne, zasilanie wewnętrzne, immobilizacja fosforanów
© Copyright by Oficyna Wydawnicza
Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2019
ISBN 978-83-7934-301-0



SPIS TREŚCI
WYKAZ STOSOWANYCH SKRÓTÓW I OZNACZEŃ
1.    WPROWADZENIE
2.    AKTUALNY STAN WIEDZY
2.1.    Charakterystyka i funkcjonowanie zbiorników małej retencji
2.2.    Degradacja zbiorników wodnych
2.3.    Osady denne jako kluczowy element diagnozy stanu ekologicznego
2.4.    Ocena właściwości osadów dennych w aspekcie ich zagospodarowania
2.5.    Materia organiczna w procesie degradacji zbiorników wodnych
2.6.    Rola osadów dennych w kształtowaniu trofii wód
2.7.    Zabiegi rekultywacyjne
3.    CEL, TEZY I ZAKRES PRACY
4.    TEREN I METODYKA BADAŃ
4.1.    Ogólna koncepcja badań
4.2.    Charakterystyka badanych zbiorników małej retencji i ich zlewni
4.3.    Analiza ryzyka postępu degradacji zbiornika wodnego
4.4.    Pobór oraz przygotowanie próbek wody i osadów dennych do badań
4.5.    Metody eksperymentalne ex situ i in situ
4.6.    Metody analiz właściwości wody i osadów dennych
4.7.    Metody oceny stanu troficznego oraz stopnia zanieczyszczenia osadów
4.8.    Metody obliczeń pozostałych parametrów
4.9.    Analiza statystyczna
5.    WYNIKI BADAŃ I ICH OMÓWIENIE
5.1.    Degradacja zbiorników małej retencji
5.1.1.    Ocena ryzyka postępu degradacji zbiorników
5.1.2.    Żyzność i stan troficzny wód
5.1.3.    Ocena hydrobiologiczna wód
5.1.4.    Zanieczyszczenia nietroficzne i żyzność osadów dennych
5.1.5.    Charakterystyka i pochodzenie materii organicznej w osadach dennych
5.1.6.    Zasilanie wewnętrzne w substancje biogenne
5.2.    Zastosowanie preparatu żelazowo-wapniowego w rekultywacji zbiorników
5.2.1.    Badania laboratoryjne efektywności działania preparatu żelazowo-wapniowego
5.2.2.    Efektywność działania preparatu żelazowo-wapniowego w warunkach in situ
6.    PODSUMOWANIE I WNIOSKI
LITERATURA
SPIS RYSUNKÓW
SPIS TABEL
SPIS FOTOGRAFII
STRESZCZENIE
SUMMARY


W wyniku intensywnego oddziaływania antropogenicznego na wody powierzchniowe procesy ich degradacji zachodzą nieporównywalnie szybciej w odniesieniu do warunków naturalnych, wywołując nieodwracalne zmiany w ekosystemach wodnych. Szczególnie podatne na degradację są sztuczne zbiorniki małej retencji ze względu na małą głębokość i brak stratyfikacji termicznej. Wszystkie zbiorniki utworzone na ciekach ulegają procesowi zamulania. W wyniku tego procesu zmniejszeniu ulega ich pojemność użytkowa. W osadach dennych gromadzą się substancje wprowadzone do wód w postaci zawiesiny allochtonicznej, wytrącone w wyniku reakcji chemicznych między składnikami wody lub zaadsorbowane na cząsteczkach zawiesiny mineralnej i organicznej. Istotny wkład w gromadzeniu osadów ma materia organiczna wytwarzana wewnątrz ekosystemu w procesie eutrofizacji. Znaczący udział w tym procesie ma również rumowisko rzeczne wleczone po dnie, zwłaszcza w strefie ujściowej cieku, nasilone w czasie wezbrań. Wiele z tych substancji nie jest w osadach zatrzymana na stałe. W określonych warunkach panujących w wodzie naddennej i na granicy faz z osadem dennym dochodzi do wtórnego zanieczyszczenia toni wodnej przez rozpuszczalne produkty rozkładu materii organicznej i połączeń mineralnych, w tym substancje biogenne i związki metali ciężkich. Podstawowym problemem ekologicznym jest występowanie zasilania wewnętrznego w substancje biogenne pochodzące z osadów, od którego intensywności często zależy nasilenie i dalszy postęp degradacji troficznej zbiorników wodnych, zwłaszcza gdy pozostałe źródła zewnętrzne zostaną w znacznym stopniu wyeliminowane.